Łożyska i piasty w kołach – jak rozpoznać ich zużycie i kiedy je wymienić?

Adam Klimek

Ekspert Team Total

Piasty i łożyska pełnią ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu jezdnego. Sprawdź, kiedy należy je wymienić i jakie objawy na to wskazują!

Łożysko i piasta w kole – co to takiego?

Zaskakiwać może fakt, jak często oba elementy są pomijane – nawet w literaturze fachowej. Z tego dosyć niejasnego powodu, nierzadko trudno znaleźć nawet podstawowe informacje dotyczące łożysk oraz piast, choć bez wątpienia ich funkcja jest nie do przecenienia w obliczu całościowego funkcjonowania układu jezdnego.

Aby wyjaśnić czym są łożysko i piasta, można śmiało stwierdzić, że oba elementy łączą koło z resztą samochodu. Co więcej, to właśnie ten mechaniczny zespół umożliwia obracanie się na nieruchomych osiach zawieszenia. Zgodnie z podstawowym schematem, łożyska i piasty kół dzieli się na dwa typy z uwagi na ich konstrukcję. Najczęściej stosuje się prostą budowę, kiedy to na tylnej osi oba elementy nakładane są na nieruchomą oś koła zakończoną gwintem. Piastę z łożyskiem przykręca się centralną nakrętką zabezpieczoną przez swobodnym odkręceniem. W takiej konstrukcji elementem nieruchomym jest zatem bieżnia wewnętrzna łożyska.

Nieco inaczej wygląda to w drugim typie budowy, w przypadku aut wyposażonych w hamulce tarczowe z zawieszeniem niezależnym na tylnej osi. Wtedy to łożysko z piastą przykręcone jest bezpośrednio do zawieszenia w formie jednej całości. Bieżnia zewnętrzna jest wobec tego elementem nieruchomym, podczas gdy to w bieżni wewnętrznej umieszczono oś piasty koła mocującego koła jezdne.

Zużywanie się piast i łożysk

Główna zasada dotycząca użytkowania łożysk oraz piast jest zaskakująco prosta – jeździć tak długo, aż element całkowicie się zużyje. Obecnie nie praktykuje się naprawy któregokolwiek z mechanizmów, choć jeszcze kilkadziesiąt lat temu sytuacja wyglądała zupełnie inaczej. Producenci nakazywali systematyczne przeglądy łożysk, co siłą rzeczy determinowało również rozbieranie piasty. Mechanik przy okazji musiał korygować ewentualny luz występujący na łożysku, choć oczywiście zużyte elementy podlegały całkowitej wymianie. Dziś natomiast montuje się już wyłączenie łożyska bezobsługowe, które są szczelnie zamknięte, a we wnętrzu posiadają własny samo-rozprowadzający się smar.

Niemal zawsze o konieczności wymiany łożyska informuje przynajmniej jeden z dwóch podstawowych objawów: pracuje ono zbyt głośno lub występuje wyraźnie wyczuwalny luz. Hałasy emitowane w czasie jazdy samochodem czasem świadczą także o przeciążeniu łożyska lub o jego bardzo niskiej jakości. W rzadkich przypadkach może być to spowodowane wadliwym montażem elementu, w efekcie czego na bieżni odciskają się wałki lub kulki.

Warto wiedzieć, użytkownik pojazdu posiada pewien wpływ na stopień zużywania łożysk. Niekorzystnie na element działają wszelkiego rodzaju poślizgi i jazda je wywołująca. Oczywiście nie chodzi tu o nocne driftowanie, lecz np. zbyt gwałtowne ruszanie lub hamowanie, co przyspiesza wytworzenie się luzów. Podobny efekt wywołują nawet lekkie uderzenia bokiem koła w krawężnik. O ile nie wyrządzi to specjalnej szkody ogumieniu czy zawieszeniu, to ślady na łożyskach mogą przyczynić się do poważniejszej awarii. Warto zadbać również o odpowiednią geometrię zawieszenia. Rzadziej za zniszczenie łożysk odpowiada bicie tarcz hamulcowych lub luzy na przekładni kierowniczej.

Czasem dochodzi do sytuacji, gdy łożysko zostaje w skutek użytkowania pozbawione smarowania. Jest to efektem przegrzewania hamulca, najczęściej na tarczy hamulcowej. W ten sposób smar jest zwyczajnie wytapiany, a po pewnym czasie jego ilość jest niewystarczająca do prawidłowej pracy łożyska. Zazwyczaj proces ten ma miejsce w sytuacji, gdy zapieczony zacisk stale hamuje, co długotrwale rozgrzewa tarczę.

Wymiana łożyska w kole – jak często należy tego dokonywać?

Teoretycznie można założyć, że czas eksploatacji łożysk powinien być równy całkowitej żywotności pojazdu. W praktyce jednak wszystkie wymienione wcześniej czynniki wpływają na skrócenie całkowitego okresu eksploatacji.

Doświadczenie pokazuje, że prawidłowo założone łożysko powinno pracować w pełni skutecznie przez co najmniej 100-150 tys. km, nierzadko zresztą jeszcze więcej. Dla większości kierowców jest to co najmniej kilka dobrych lat eksploatacji auta.

Jeżeli w krótkim czasie po dokonaniu wymiany zaobserwujesz niepokojące objawy, wróć do serwisu i zgłoś ten problem. Być może w czasie montażu popełniono jakieś błędy. Pamiętaj również o uważnym wyborze warsztatu, szczególnie jeśli wraz z łożyskiem trzeba wymienić piastę. W takim przypadku metodyka pracy jest już znacznie trudniejsza, warto zatem zadbać, by wykonały ją osoby profesjonalne i odpowiedzialne.