Tempomat w samochodzie. Metoda działania, diagnostyka, naprawa

Adam Klimek

Ekspert Team Total

Tempomat to urządzenie elektroniczne, które ma za zadanie zachować zadaną przez kierowcę prędkość jazdy niezależnie od czynników zewnętrznych. Chociaż w amerykańskiej motoryzacji stosowany był już w latach 50., w Europie upowszechnił się znacznie później. Tempomat psuje się stosunkowo rzadko, ale warto wiedzieć, jak poradzić sobie z jego diagnostyką i naprawą, gdy jednak odmówi posłuszeństwa.

Co do zasady, tempomat działa w pewnym zakresie prędkości np. 30–180 km/h. Nie jest możliwe jego włączenie przy niższych prędkościach, co każdy zresztą może wypróbować. Parametrami wejściowymi tempomatu są czujniki położenia pedałów przyspieszenia i hamulca (w skrzyniach manualnych również sprzęgła), a także sygnał zawierający aktualną prędkość samochodu i sygnały z przycisków tempomatu umieszczonych np. na kierownicy. Do pomiaru prędkości używane są elementy innych układów pojazdu (np. czujnik prędkości obrotowej kół w układzie ABS). Mówiąc wprost, tempomat zbiera dane ze wszystkich tych miejsc i dostosowuje działanie elementów układu napędowego do informacji, które zostaną mu przekazane. Wyjściem układu jest odpowiednie ustawienie przepustnicy, która reguluje ilość powietrza wpuszczanego do silnika.

Tempomat utrzymuje stałą prędkość jazdy i rozłącza się po przyciśnięciu pedału hamulca lub sprzęgła. Układ ma zazwyczaj pamięć poprzednio ustalonych parametrów, więc po ponownym naciśnięciu przycisku może automatycznie powrócić do zadanej prędkości. Możliwe jest również przyspieszenie powyżej zadanej prędkości jazdy, jeśli pojawi się taka potrzeba. Po odpuszczeniu pedału gazu zasada będzie taka sama. W starszych pojazdach mogą pojawić się problemy, takie jak przerywanie działania tempomatu lub też całkowity brak tej funkcji. Z czego takie zjawiska wynikają i jak im zaradzić?

We wszystkich samochodach wyposażonych w gniazdo OBDII powinniśmy zacząć od wykonania diagnostyki komputerowej. Tempomat to układ elektroniczny, więc niesprawność jego działania na pewno pozostawi ślad w postaci kodu błędu. To może dać nam wskazówkę, gdzie szukać usterki. Rzadkie, choć możliwe, jest zwyczajne przepalenie się bezpiecznika tempomatu. Jak każda elektronika, musi on mieć zabezpieczenie przed zwarciem. Wtedy bezpiecznik wystarczy wymienić na nowy, ale należy równocześnie zweryfikować, co było powodem zwarcia i czy nie ma ryzyka, że pojawi się ono ponownie.

Znacznie bardziej prawdopodobnym powodem niesprawności tempomatu są usterki czujników położenia pedału sprzęgła lub hamulca. Czujniki te mogą kwalifikować się do całkowitej wymiany lub wymagać np. delikatnego oczyszczenia i poprawnego włożenia. Dla przykładu: w Volvo S40 z 2005 roku w manualnej skrzyni biegów tempomat jest uzależniony właśnie od położenia pedału sprzęgła. Gdy sprzęgło nie było wciśnięte, tempomat teoretycznie powinien – po wciśnięciu przycisków CRUISE i plusa – zadziałać. W praktyce tak się nie stało, a aktywowało go… delikatne uniesienie palcami do góry pedału sprzęgła. W oczywisty sposób sugerowało to zaburzenie pracy czujnika. Po jego wymianie i weryfikacji działania samego pedału usterka została wyeliminowana.

Inną przyczyną może być uszkodzenie siłownika lub węża elastycznego. W starszych pojazdach prędkość auta utrzymywana jest za pomocą podciśnienia i przewodu połączonego z przepustnicą. Tempomat może przestać działać, gdy siłownik podciśnienia odmówi współpracy lub jeśli przewody mają jakieś nieszczelności. W przypadku stwierdzenia takich usterek wszystkie elementy należy bezwzględnie wymienić na nowe.

Obojętnie, co jest przyczyną niesprawności tempomatu, diagnostykę powinniśmy rozpocząć od badania komputerem. Warto obrać drogę od najłatwiejszych do najtrudniejszych usterek, bowiem awaria może być spowodowana zaledwie spaleniem bezpiecznika. Każdą naprawę lub wymianę należy zweryfikować poprzez jadę próbną i użycie tempomatu w różnych zakresach prędkości, by upewnić się, że działa on poprawnie.